99 wordt hij morgen donderdag: Sir David Attenborough. De zich graag kwalititeitsmedia noemende publicaties en omroepen brachten de jongste dagen al wat hulde aan zijn inzet én berichtten over zijn nieuwste, op dinsdag in Londen in avant-première vertoonde documentaire: OCEANS.
Op de VRT-webstek schreef Joppe De Hert dat Attenborough “met ‘Ocean’ wil tonen dat de oceaan de grootste bondgenoot van de mensheid is in de strijd tegen de klimaatopwarming. Ik ben ervan overtuigd dat de film een beslissende rol kan spelen in het redden van de biodiversiteit en in het beschermen van de planeet tegen de opwarming van de aarde”, zegt hij aan BBC. “Het is een van de belangrijkste films uit mijn carrière.”
Of Attenborough echter al de graaikapitalisten zal kunnen overtuigen die de oceanen als onbewaakte roof- en dumpingwateren misbruiken is zeer de vraag. Zo is bv. de Amerikaanse president Trump stellig van plan om grondstoffen te gaan delven in de diepzeeën. Met alle risico’s van dien.
In het VRT-duidingsmagazine Terzake op dinsdagavond kwam Attenboroughs nieuwe film ook al aan bod middels twee interviews. In het tweede daarvan ging het uitgebreid over hoe tijdens de eeuw die Attenborough nu al bijna op Aarde is, de CO2-uitstoot van het mensdom gestegen is. Maar geen woord over het aantal mensen dat in de 99 jaar van Attenboroughs leven enorm is toegenomen. Van de circa 2 miljard toen Attenborough op 8 mei 1926 het levenslicht zag tot nu al 8,2 miljard Homo (not so) Sapiensen. En onze aantallen blijven nog wel even stijgen tot – al naargelang de schattingen – 10 à 11 miljard mensen eind deze eeuw.
Ziehier daar een voorstelling van:
Meermaals heeft David Attenborough hier de alarmbel over geluid want overal op aarde waar hij ging filmen zag hij het menselijk planeetbeslag uitbreiden en de natuur verschrompelen. Daarom raakte hij onder andere betrokken bij de Britse bevolkingsorganisatie ‘Population Matters’ en maakte hij in 2009 de documentaire “How many people can live on planet earth ?” , hier nog te zien.
De conclusie luidde dat als we als soort onze eigen aanslag op de planeet willen overleven we moeten inzetten op de drie belangrijkste parameters: én betere, zuinigere technologie ontwikkelen, én consuminderen (maar dan moest je op dinsdag eens horen hoe er naar aanleiding van de nieuwe Duitse bondskanselier Merz continu in de media geëist werd dat de Duitse economie weer moet groeien) én het aantal consumenten verminderen.
Deze week bleek nog hoe Nederland nu al op maandag 5 mei zijn jaarlijkse ‘Overshoot Day’ bereikte. Zo leren berekeningen van het Global Footprint Network. “Een land bereikt zijn Overshoot Day (vrij vertaald: overschot-dag) wanneer het alle grondstoffen heeft opgebruikt die de aarde in een jaar kan produceren zonder overvraagd te worden; de zogeheten biocapaciteit. Het gaat daarbij over het verbruik van fossiele brandstoffen, maar ook over bijvoorbeeld voedsel, water en landbouwgrond.” Zo kon je lezen in de krant Trouw van maandag.
“Als de hele wereld zo zou leven als Nederland, zou de biocapaciteit van de Aarde al op 5 mei van dit kalenderjaar opgebruikt zijn. Er zouden dan dus bijna 3 Aardes nodig zijn om te voorzien in de jaarlijkse consumptie van de wereldbevolking. Earth Overshoot Day, de dag waarop die wereldwijde limiet daadwerkelijk wordt bereikt, viel vorig jaar op 1 augustus.”
Ook veel andere West-Europese landen waaronder Duitsland, zitten rond deze tijd van het jaar al aan hun Overshoot Day. Trouw: “België zat op 27 maart al aan de limiet, en de Verenigde Staten op 13 maart. Luxemburg heeft de twijfelachtige eer de nummer één van Europa te zijn: daar was Overshoot Day al op 17 februari. Het enige land dat de grens nog eerder bereikte, was Qatar, op 6 februari al.” Net zoals in andere Arabische Golfstaten zoals Koeweit en de Verenigde Arabische Emiraten smijten ze daar dankzij de petrodollars met energie.
Met een minder verspil- en pronkzuchtige levensstijl kan daar enorm veel energie bespaard worden, maar voor dichtbevolktere regio’s van de planeet zoals de Benelux moet het toch iedereen duidelijk zijn dat ook het aantal inwoners, het aantal consumenten van doorslaggevend belang is.
In een recente op de webstek van vzw Duurzame Demografie gepubliceerde studie werd aangehaald hoe eerst honderden en later duizenden wetenschappers uit heel de wereld al sinds de jaren negentig van vorige eeuw aan het wijzen zijn op de problematische impact van de aanhoudende bevolkingsgroei (met ca. 80 miljoen nieuwe mensen erbij ieder jaar). In 2022 oordeelde ook klimaatorganisatie IPCC: “Productie, consumptie én bevolkingsgroei grootste oorzaken van klimaatverandering”.
Bovendien is het op hol slaande klimaat lang niet ons enig ecologisch probleem. Van de 9 planetaire grenzen worden er nu al 6, wellicht zelfs 7 overschreden. Denk daarbij concreet aan ecologische catastrofes zoals het ineenstorten van de biodiversiteit en de megavervuiling van land, lucht en water. Om het ‘plat’ te stellen: “8 miljard kakkers: dat geeft een gigavervuiling”. Sapiens houdt er bovendien gigantische veestapels op na die ook weer extra vervuilers zijn.
De ecologische toestand van Planeet Aarde is dermate aan het ontsporen – op tal van plaatsen nog verergerd door gewelddadige oorlogen en ‘burgeroorlogen’ – dat zoals The Guardian begin april berichtte, Günther Thallinger, topman bij verzekeringsmaatschappij Allianz, ervoor waarschuwt dat de klimaatcrisis op weg is om het kapitalisme – “– and civilisation itself” – te vernietigen.
In het licht van die dreiging: waarom dan nog zwijgen over onze menselijke overaantallen?
JP Everaerts
PS In de nieuwsbrief van dinsdag 6 mei van ‘Population Matters’ werd verwezen naar een artikel van The Guardian naar aanleiding van Attenboroughs nieuwste documentaire. Maar ook hier geen gebenedijd woord over de link tussen het leegroven van de oceanen en de menselijke bevolkingsgroei.